{o tym, dlaczego zignorowałam Światowy Dzień Książki i o książce, której zignorować nie można - "Dziewczyna, kobieta, inna" Bernardine Evaristo}

Miałam 8 lat. Wypożyczyłam w szkolnej bibliotece książkę "Jak Wojtek został strażakiem". Marzyłam w tym momencie o zostaniu strażaczką, a jakże! Cieniutką książeczkę przeczytałam jednym tchem i jeszcze tego samego dnia przyniosłam do biblioteki, by ją oddać. Pani Bibliotekarka spojrzała na mnie zza okularów surowym wzrokiem i machając siwą czupryną na boki, zaczęła na mnie krzyczeć, że:

to niemożliwe, żebym JUŻ przeczytała, że oszukuję, że nie wolno tak kłamać! 

Do dziś pamiętam grymas na jej twarzy, czarne oprawki okularów i tego siwego boba (taka fryzura) na głowie. Bałam się przyjść po kolejną książkę! Na szczęście nie wpłynęło to znacząco na moje zainteresowanie czytaniem... Chociaż wizyty w bibliotece zamieniłam w późniejszych latach na kupowanie książek, które bardzo chcę przeczytać. Dlaczego o tym piszę?

Ominęłam zgrabnie Światowy Dzień Książki. Nie dlatego że nie czytam. Ale dlatego, że wkurzają mnie oceniające dyskusje na temat czytelnictwa w Polsce i/lub jego braku. Przepychanki: kto więcej, kto szybciej i kto bardziej ambitnie. I krytykowanie, naśmiewanie się, że jak ktoś nie czyta, to jest gorszy.

Wiem, że są osoby, dla których książka jest ukojeniem nawet po 12 godzinach bardzo wyczerpującej pracy. I to jest okej. Jednak większość zmęczonych po robocie ludzi włączy telewizor, odpali serial i ma relaks. I to też jest okej. Są też tacy, którzy łączą jedno z drugim. I to również jest okej. 

Wzbudzanie zainteresowania czytaniem, książkami odbywa się (raczej: powinno się odbywać) na poziomie wczesnej edukacji, ale też generalnie dzieciństwa, tego przed wsiąknięciem w system szkolny. Ale jeśli rodzice dziecku nie czytali, a później jedna z podstawowych lektur szkolnych opowiadała o wychłostanym na śmierć, uzdolnionym muzycznie chłopcu, to dlaczego się dziwimy, że te dziś już dorosłe dzieci czytać nie chcą? O liście lektur szkolnych można napisać kolejny tekst, ale kto go będzie czytał? Raczej nikt z Ministerstwa Edukacji... 

Ministerstwo Edukacji, zwłaszcza w aktualnym składzie, nie pochyli się też nad książką, o której jest ostatnio bardzo głośno. Czy słusznie? Cóż, mam wrażenie, że statystyczny Polak czy Polka po nią nie sięgną, nawet gdyby dostali egzemplarz za darmo. Dlaczego? Chociażby dlatego, że wciąż jeszcze duża część naszego społeczeństwa reaguje nerwowo (żeby nie powiedzieć agresywnie) na słowo f e m i n i z m. A jeśli dodatkowo pojawiają się w tym kontekście różne literki, jak l, g, b, t, q, czarnoskóre kobiety i inni "odmieńcy", to już w ogóle porzućcie wszelkie nadzieje. ;) A o tej książce na świecie było, jest i będzie jeszcze długo głośno, bo - parafrazując - ten rozgłos jej się po prostu należy. 

Mowa o "Dziewczynie, kobiecie, innej" Bernardine Evaristo - książce dekady według "Guardiana" i "Sunday Times", książce roku według "Washington Post", "New Yorkera", "Time'a" i "Kirkus Reviews" oraz zdobywczyni prestiżowej Nagrody Bookera w 2019 roku. 

W tym roku, 14. kwietnia, nakładem Wydawnictwa Poznańskiego ukazała się w Polsce, we wspaniałym tłumaczeniu Agi Zano. Muszę podkreślić, że tłumaczka wspięła się naprawdę na wyżyny swojego fachu i świetnie oddała niuanse językowe, cechy charakterystyczne wszystkich 12 postaci, które poznajemy w książce. Koniecznie przeczytaj "O wierności. Od Tłumaczki" - część znajdującą się na końcu książki. Zachęcam do zapoznania się z nią przed lekturą, bo Aga Zano wyjaśniła w niej pewne kwestie związane z tłumaczeniem, dzięki którym łatwiej jest się "wgryźć" w treść i zrozumieć językowe smaczki. 

Amma, Yazz, Dominique, Carole, Bummi, LaTisha, Shirley, Winsome, Penelope, Megan/Morgan, Hattie, Grace. To kilka pokoleń czarnych, angielskich obywatelek, które głośno wyrażają swój sprzeciw wobec rasizmu, patriarchatu, dyskryminacji, ale też takich, które próbują odnaleźć swoje miejsce we współczesnym społeczeństwie brytyjskim. Antysystemowy charakter widać już na pierwszej stronie, gdzie z zaskoczeniem czytamy słowa jakby wystrzeliwane, wyrzucane, bez kropek i wielkich liter zaczynających nowe zdanie, z zupełnie inną, niż ta do której jestem przyzwyczajona, rytmiką. 

Nie chcę opowiadać Ci treści, przeprowadzać przez książkę krok po kroku, bo wiem, jaką przyjemnością było dla mnie odkrywanie jej kawałek po kawałku. Poznawanie niesamowitych postaci, kolorowych, wielopoziomowych, ich historii czasami powodujących uśmiech, a czasami smutek. To życie kobiet zdeterminowane przez kolor skóry, orientację seksualną, płeć, wykształcenie i zaplecze rodzinne oraz system kraju, w którym żyją.

"[...] ale jeśli musi się okaleczać, by komunikować światu swoje wykształcenie, talent, intelekt, kompetencje i zdolności przywódcze, to trudno
    codziennie rano powtarza sobie przed łazienkowym lustrem tę samą mantrę
    mam świetną prezencję, jestem sympatyczna, towarzyska, kontaktowa, robię karierę i odnoszę same sukcesy
    mam świetną prezencję, jestem sympatyczna, towarzyska, kontaktowa, robię karierę i odnoszę same sukcesy
    mam świetną prezencję, jestem sympatyczna, towarzyska, kontaktowa, robię karierę i odnoszę same sukcesy
    jako dzwonek w telefonie ma ustawione Cztery pory roku Vivaldiego, ale to tylko publiczna fasada do manifestowania jej gustów muzycznych
    tak naprawdę Carole uwielbia tańczyć niczym wojownicza królowa do gorączkowych rytmów Feli Kutiego, ojca chrzestnego szamanizmu o twarzy pomalowanej w barwy wojenne
    uwielbia, jak rozszarpuje jej emocje polirytmiczną perkusją i bezwstydnie wzdętym rykiem rogów, rozpędzając wszystkie udawane powierzchowne uprzejmostki liryczno-polityczno-antykorupcyjnymi ciosami na odlew
    uwielbia futurystyczną psychodelię Parliament Funkadelic 
    którzy teleportują pokręconą logikę swojego kuriozalistycznego statku matki prosto do jej mózgu, odjechaną wyobraźnią aktywując zaniedbaną prawą półkulę
    uwielbia oglądać na YouTube ich występy w absurdalnych kostiumach
    i tańczyć
    sama dla siebie
    aż się wytańczy
    z własnej głowy
    z ciała
    czuć to w sobie
    uwalniać
    nikt jej nie widzi
    nikt nie ocenia [...]" 

A ja oceniam. Ale tylko tę książkę. Na wartą przeczytania. Wartą zatopienia się w tym rytmie, w języku, w takim postrzeganiu świata, jakiego ja - uprzywilejowana, biała kobieta - nie mam szansy doświadczyć i w pełni zrozumieć. Ale mogę próbować, bo zawsze warto próbować. 

Uściski, k. 

______________________

PS jeśli podoba Ci się to, co robię i chcesz wesprzeć moje działania, możesz postawić mi kawę :)  Dziękuję!