{korzenie}

Jego portret wisiał u Niej w domu nad łóżkiem do końca Jej dni. Identyczny jak ten, który dziś stoi w ramce w naszym saloniku. To była miłość od pierwszego wejrzenia i na całe życie. Bronia i Jan. Rodzice, dziadkowie, pradziadkowie. Dziś opowiem Wam o korzeniach.

Nie znam całej historii, bo osób, które ją znały, już niestety nie ma. Ale wszystko zaczęło się, gdy korzenie szlacheckie i przynależność do rodzin inteligenckich przynosiły śmierć. Młode małżeństwo z kilkumiesięczną córką, Bronią, siłą zmuszone do opuszczenia Poznania, wysiadło na dworcu w Petersburgu, pod pretekstem przesiadki. Na miejscu zostali rozstrzelani, a mała Bronia trafiła do zakonu, który stał się jej domem na kolejnych 18 lat, i który spowodował, że nigdy więcej nie weszła do kościoła. O tym, co tam widziała, co przeżyła, nie opowiadała nikomu, poza ukochanym Jankiem.

Uciekła stamtąd na Litwę, do Wilna, gdzie poznała osiemnaście lat starszego od siebie kawalera:

przystojnego, dobrego, pracowitego Jana.

Wyszła za Niego za mąż, wykorzystała zdobyte dzięki pobytowi w klasztorze wykształcenie (m.in. płynnie mówiła po polsku, rosyjsku, litewsku i niemiecku) i wstąpiła do partii. Urodziła trójkę dzieci - jednym z dwóch synów był Władysław, mój Dziadek. Zrobiła karierę polityczną, pełniła funkcję sołtysa w położonym niedaleko od Wilna miasteczku, Vievis. Tam też stoi do dziś, kiedyś piękny,

drewniany dom, w którym mieszkała pięcioosobowa rodzina. O wizycie w tym domu chciałam Wam opowiedzieć już dawno, ale nie mogłam... to było bardzo intensywne przeżycie.

(To numer domu obok, bo na początku nie byliśmy pewni, który z dwóch domów, to TEN.)

(Semeliskiu Gatve 28, Vievis. Tu do śmierci mieszkała prababcia Bronia.)

O Janku wiem naprawdę niewiele. Zmarł w tym samym roku i miesiącu, w którym urodziła się moja Mama. Był artystą rzemieślnikiem. Kimś na kształt dzisiejszego konserwatora zabytków.

Kościół, w którym odnawiał malowidła sufitowe, rzeźby i inne ozdoby stoi po dziś dzień. Bronia została wdową mając czterdzieści kilka lat. Nigdy więcej nie wyszła za mąż.

A portret ukochanego Janka towarzyszył Jej do ostatnich dni.

Taki sam portret ojca i wykonany specjalnie z tej okazji portret matki, Władysław dostał od rodziców

w dniu wyjazdu do szkoły. Trafił do Niemenczyna niedaleko Wilna, gdzie zdobył zawód zduna

i stał się na ten czas 16 dzieckiem stryjenki, u której mieszkał kątem wraz z jej piętnaściorgiem dzieci. (Nawiasem mówiąc za ten "wyczyn" stryjenka dostała nawet medal od państwa!)W Niemenczynie poznał młodszą o trzy lata blondyneczkę o pięknym imieniu - Nadzieja - i po prostu wiedział, że albo Ona, albo żadna.

(Mój kochany dziadziuś, Władysław.)

Nadzieja, dziewczyna o oczach błękitnych jak niebo w słoneczny dzień i alabastrowej karnacji,

nie znała swojego ojca. Opowiadała mi, że widziała go tylko raz w życiu, i że miał piękne, zielone oczy. Matka Nadzi, Maria, bywała w tamtym czasie raczej gościem, więc dziewczynę wychowywała babcia. Moja praprababcia, Anna. Nadzia była z Nią do ostatnich chwil, a po śmierci babci,

jako czternastonastolatka trafiła do wujostwa, które gdy tylko skończyła 18 lat, wydało ją za mąż.

Wyszła za tego Władka o pięknych, piwnych oczach, oliwkowej karnacji i kruczoczarnych włosach.

Był przystojny i wysoki. I zakochany. Władek stał się rodziną, której tak naprawdę nigdy nie miała. Jeszcze na Litwie młodzi doczekali się syna, Władysława, i córki, Ludmiły. Trzecie dziecko, Irenka, urodziło się już w Polsce.

(Moja mama, Irenka.)

(Ukochana babunia - Nadzia, ciocia Lusia, moja Mama Irenka, prababcia Bronia, dziadek Władek i wujek Władek. Czterech osób ze zdjęcia niestety już nie ma, Wujek zginął śmiercią tragiczną w 1980 roku,prababcia Bronia zmarła w latach 90, dziadek i babcia odpowiednio w 2000 i 2003 roku.)

Po wojnie matka Nadzi, Maria, mieszkała na Mazurach. Trafiła tutaj wraz z transportem ludzi wybranych przez hitlerowców do rozstrzelania. Cudem udało jej się przeżyć i ostatecznie przydzielono ją do pracy w gospodarstwie u Niemca o nazwisku Horst. W tym samym czasie niejaki Stanisław został wypuszczony z obozu koncentracyjnego w Działdowie i skierowany do Durągu, również do pracy.

W szopie u Horsta spotykali się raz w tygodniu wszyscy Polacy. Tam też Marysia i Staś zobaczyli się po raz pierwszy. Tuż po wojnie, gdy Niemców przepędzono z tych ziem, wzięli ślub i osiedli w jednym z opuszczonych gospodarstw. Kobieta po przejściach spotkała mężczyznę z przeszłością, którego cała rodzina wyjechała do Stanów Zjednoczonych (i kolejne jej pokolenia żyją tam do dziś), żyjąc w przekonaniu, że on nie przetrwał wojny. Na szczęście po jakimś czasie, dzięki Czerwonemu Krzyżowi, się odnaleźli i korespondowali ze sobą. Staś chciał wyjechać do Stanów, do czego gorąco namawiała go jego matka i rodzeństwo, ale Maria wolała zostać w Polsce. Kochał ją nad życie, więc nie miał wyjścia, został. Mieszkali nadal w domku z czerwonej cegły, zajmowali się rolą i hodowlą zwierząt.

W niemal każdą niedzielę Staś rozmawiał z jedną z kur, przepraszał ją i płakał, by w końcu zdecydować o jej losie - toporkiem. Marysia mogła dzięki temu ugotować pyszny rosół. Głaskał i zagadywał krowy, świnki, gęsi - kochał je wszystkie. Ulubiony biały pies, Bukiet, z pajdą chleba ze smalcem w pysku, wyprowadzał zwierzęta na pastwisko. Sielanka...

W Durągu stoi do dziś ceglany dom, w którym mieszkali, chociaż właścicielami są zupełnie niezwiązani z rodziną ludzie. Na tamtejszym cmentarzu znajduje się też grób pradziadków.

(Pradziadkowie: Staś i Marysia oraz Marysia z Bukietem. Dziadkowie odeszli jedno po drugim na początku lat 80., nie mieliśmy okazji się zobaczyć.)

Ta sielanka, opisywana w listach słowami "tylko ptasiego mleczka będzie wam brakowało",

skusiła Nadzię i Władka. Rzeczywistość okazała się nieco mniej urocza. W niedużym domu nie było miejsca na czteroosobową wówczas rodzinę. Praca i życie na wsi, to nie tylko cudowne obrazki i gorący rosół. To także ciężka harówka w rytm koła roku, w rytmie natury. 

Starania o mieszkanie w niedalekiej Ostródzie nie przyniosły efektów, ale sprytna Nadzia obeszła urzędnicze przydziały i w końcu rodzina zamieszkała w samym centrum miasta, w maleńkim mieszkanku wydzielonym w zabytkowym budynku z cegły. Drugie piętro, drewniane, skrzypiące podłogi, brak łazienki i toaleta współdzielona z sąsiadami z całego piętra. Ślepa kuchnia, dwa niewielkie pokoje, piękny piec kaflowy. I widok z okna na całe śródmieście. To również moje wspomnienia. :) To tu na świat przyszła Irenka, najmłodsza z rodzeństwa, moja Mama. Tu historia zakręca, tu po części zaczynają się moje losy. O drugiej części, rodzinie Taty, napiszę innym razem...

(Fragment ostatniego listu od prababci Broni. Pisała go mając już około, a może ponad?, 90 lat.
Zdążyłyśmy się zobaczyć, na dowód czego jest u Mamy zdjęcie, ale niestety nie pamiętam tego spotkania, bo miałam wtedy jakieś 2 latka.)

Dziś zapalam znicze i wysyłam w przestrzeń jedno słowo: DZIĘKUJĘ. 

k.